På tapetet

Vi arrangerer kvart halvår tre opne møte på Bekkestua biblioteket der vi tek opp aktuelle saker knytta til litteratur, språk og samfunnsspørsmål. Her er programmet for våren 2021

Onsdag 24. mars 2021, kl. 19-21. Bekkestua bibliotek 
(Opphavleg tysdag 24. november  kl. 19.00)

Ved omsettar Kristin Sørsdal. 

Kristin Sørsdal legg opp til eit møte om ein av dei største og mest lesne forfattarane i dag. Sørsdal har gjort eit eineståande omsettingsarbeid av Ferrante. Ingen kjem så tett på ein forfattar, som omsettaren. Kanskje let ho opp nokre av dei hemmelege romma til denne hemmelege forfattaren. “Traduttore, traditore” omsettaren er svikar, heiter eit gammalt ord. Den banale tydinga er ikkje i spel her, men at den gode omsettinga opnar for det som er løynd for oss som er uinnvigde.

Elena Ferrante er ein av dei mest anerkjende og bestseljande forfattarane i vår tid, særleg kjend for Napoli-kvartetten. Ei av verdas største aviser, The Guardian, gav henne eit spanande oppdrag: å skrive ei fast helgespalte gjennom eit heilt år. Tekstane kom i år ut i samla form på Samlaget med tittelen Eit år med Elena Ferrante.

I  Eit år med Elena Ferrante skriv Ferrante personleg og jordnært om røynda vi lever i: om alt frå sitt første kyss til kvinnefellesskap, frå plantevekstar til klimaendringar, frå beundring for ei kjend filmstjerne til redselen for å flytte og om kvinnefrigjering i eit enno mannsdominert samfunn.

I september kom Dei vaksnes løgnaktige liv på Samlaget. Romanen har fått strålande kritikk, og Netflix planlegg ein tv-serie basert på boka.

Det er mykje interessant å snakke om i samband med den nye romanen og spaltene til Ferrante i The Guardian 

Makta i orda og makt over orda

Kan utluking av sensitive ord styre oss bort frå gamle fordommar?​ Eller er det innhaldet i orda vi må endre?

Tysdag 20. april 2021 kl 19-21,  Bekkestua bibliotek

"Ord bryt ikkje bein" heiter det i eit nordnorsk munnhell (Rødøy). Det ligg ein visdom i det, men ord kan jo skade.

Identitetspolitikken har sett merke på språkbruken. I dag er det ikkje stuereint å  bruke «n-ordet». Grunnen er at ordet blir oppfatta som fordomsfullt ved omtale av andre menneske, og ordet i seg sjølv har vorte tabu. «Negerbollar» har vorte «kokosbollar». Pippi Langstrømpes far er ikkje lenger «negerkonge», og det er problem med å kalle Torbjørn Egners vesle Hoa «en ekte hottentott». «Indianar» og «eskimo» står for tur. 

 Ord har ikkje berre ei tyding i trong meining, men også verdiar (positive eller negative) knytte til seg. Ved å bytte ut eit ord med eit anna kan ein fri det som ordet skal nemne, frå negative assosiasjonar. I alle fall for ei stund. Om folk med fysiske handikap har ein opp gjennom åra nytta ei rekkje ulike nemningar: «krøpling» hadde nedsetjande klang og vart erstatta med «vanfør», så følgde «ufør», så «invalid», så «funksjonshemma» og «rørslehemma». Nissen følgde med på lasset. No talar vi helst om universell utforming.

Spørsmålet vi stiller er om språket kan hjelpe til med å endre røyndommen og skape ei betre framtid. Eller er dette eit fåfengt strev som berre er resultatet av identitetspolitiske markeringsbehov? 

Ville det vera betre å arbeide for å endre innhaldet i sensitive ord. «Homse» er i dag eit ord som for dei fleste ikkje lenger er nedsetjande på grunn av at homsane har teke makta over ordet og gjort det til sitt. Det same gjeld ord som "skeiv" og "lesbe". I det store roman-verket Dansen gjenom skuggeheimen (1911-24) er det viktig for Kristoffer Uppdal å få fram korleis anleggsarbeidarane med opphav i små kår gjennom politisk kamp også reint språkleg vinn ei ny slags definisjonsmakt over seg sjølve og arbeidet dei lever av. Med auka sjølvkjensle vart både  "slusk" og "rallar" verdige yrkestitlar. 

Problemet er altså gammalt. Det har vorte aktuelt no fordi vår generasjon har fått lære om menneskerettar og menneskeleg likeverd. Derfor har vi vorte meir vare for stigmatiserende sosiale identitetar. Men døma frå Uppdal viser at det går an å byggje opp mennesket i staden for å bygge ned språket. 

Og eit anna spørsmål: kven er det som avgjer kva ord som kan brukast, er det ein rett for dei som ordet blir brukt om? Og står vi i fare for å skape språkleg utryggleik og «hol» i språket på grunn av tabisering av innarbeidde ord? Kva skal vi kalle "inuittar" når dei folkeslaga det er tale om ikkje sjølve er samde om nemningsbruken? 

Tysdag 4. mai 2021 19-21,  Bekkestua bibliotek 

Bærum Mållag inviterer nokre viktige meiningsdannarar til å gje sine synspunkt på den kursen Noreg og heile Europa må ta etter at me forhåpentleg har kome oss vel gjennom koronaen. Korleis tilhøvet blir mellom nasjonalstatane og den internasjonale marknaden. Er svaret meir internasjonal integrasjon og kanskje medlemskap i EU - slik Venstre no går inn for - eller er svaret sterkare nasjonalstatar med ein høgare grad av sjølvforsyning av strategiske matvarer, medisinar, nasjonal kontroll med telekom osb? Og korleis kan me sjå for oss Noreg dei neste to tiåra? Ikkje minst interessant for oss i mållaget er korleis dei tenkjer om sentralisering kontra distrikt? Er utviklinga mot større og større byar og ei fråflytta landsbygd umogleg å snu, eller vil me etter koronaen leggja vekt på å utnytta meir av ressursane i utkant-Noreg slik at me står betre rusta neste gongen Europa stengjer? Om me ser for oss fleire pandemiar i framtida, er det då i det heile en god ide å klumpa 80 prosent av det norske folket saman i seks-sju store bysentrum frå Kristiansand til Tromsø? Eller vil landet vårt og økonomien vår bli meir robust med ei befolkning som er meir spreidd utover heile landet?